U BEOGRAD STIGLA EKSKLUZIVNA GRAĐA: Kraljevska Vlada u Londonu 1942. održala pomen streljanim đacima

SRPSKIM istoričarima uskoro će biti dostupna izuzetno vredna, do sada nepoznata istorijska građa, koja pokazuje da je krajem novembra 1942, u Londonu, jugoslovenska kraljevska Vlada u egzilu održala prvu državnu komemoraciju u spomen na žrtve kragujevačkog pokolja, posebno decu, 21. oktobra 1941.

Foto: Muzej žrtava genocida

Muzej žrtava genocida je do ovih dokumenata došao preko najnovije akvizicije i javnost obavestio simbolično, na dan kada se obeležava spomen na pokolj u kragujevačkim Šumaricama, kada su pripadnici Vermahta u sadejstvu sa ljotićevcima izvršili masovna streljanja civila, među kojima i više stotina srednjoškolaca.

Ovaj korpus građe sadrži informaciju o održavanju pomena i komemoracije, njen program i govore jugoslovenskih i inostranih zvaničnika. Iz sadržaja građe saznaje se da je pomen održan 22. oktobra 1942. u grčkom pravoslavnom hramu u Londonu. Crkveni obred služio je prota Živojin Ristanović, uz sasluženje grčkog arhimandrita Virvasa. Pomenu su prisustvovali jugoslovenski kralj Petar Drugi, predsednik kraljevske Vlade Slobodan Jovanović sa svim članovima Vlade, kao i mnogobrojne zvanice. U propovedi prota Ristanović je dirljivim i biranim rečima ukazao na svu tragediju kragujevačke "krvave žetve".

Prva zvanična državna komemoracija "đacima viših razreda kragujevačke gimnazije i mučenicima svesavezničke omladine", kako je navedeno, održana je 25. novembra 1942. godine, u londonskom hotelu "Hajd Park".

Komemoraciji su prisustvovali jugoslovenski kralj Petar, ministar dvora, predsednik kraljevske Vlade Slobodan Jovanović sa članovima Vlade, brojni članovi Gornjeg i Donjeg doma britanskog parlamenta, istaknuti pojedinci, javni delatnici i druge značajne ličnosti.

Programom je bilo predviđeno da govore jugoslovenski ministri inostranih poslova i prosvete Momčilo Ninčić i Miloš Trifunović, zamenik belgijskog ministra prosvete J. Hoste, čehoslovački ministar unutrašnjih poslova i prosvete dr Juraj Slavik, državni komesar za pravdu i prosvetu Boračke Francuske Rene Kasin, britanski ministar prosvete R. A. Batler, grčki ministar pravde S. Dimitrakakis, nizozemski ministar prosvete G. Bolkštajn, poljski ministar propagande Stanislav Stronski i sovjetski otpravnik poslova u Ujedinjenom Kraljevstvu A. Bogomolov.

Jugoslovenski ministar prosvete, pored ostalog, govorio je o hrabrom držanju kragujevačkih srednjoškolaca i njihovih profesora neposredno uoči pogubljenja, kada su odbili da okrenu leđa svojim dželatima, već su dostojanstveno u smrt otišli sa uzvicima "Srbin smrti gleda u oči! Živela Srbija!" i "Živeo Kralj".

Iz Muzeja žrtava genocida napominju da samo oni pojedinci i društva koji su utemeljeni u znanju mogu uspešno da se odupru sve učestalijim i agresivnijim pojavama potpune ili delimične distorzije, odnosno krivotvorenja prošlosti. Ove godine, kažu, Muzej kao nikada do sada vrši ekspertizu i prijem brojnih arhivskih dokumenata, fotografija, predmeta i drugih svedočanstava o stradanju naroda, posebno tokom Drugog svetskog rata, a to će nastaviti da čini i ubuduće.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije