DEČJA GRAJA JE UKRAS PRAZNIKA: Manastir Sveti Stefan kod Vranja je duhovni dom brojnih stanovnika Pčinjskog okruga

OKRUŽEN gustom hrastovom i borovom šumom, smešten na proplanku, na 650 metara nadmorske visine, manastirski kompleks Svetog prvomučenika i arhiđakona Stefana, u selu Gornje Žapsko nadomak Vranja koji čine crkva, zvonik, konaci, radionica i crkveno dvorište, predstavlja pravi duhovni raj i mesto okupljanja vernika iz celog Pčinjskog okruga.

Foto: J.S.

Gotovo da nema dana kada prelepo dvorište, o kome brinu monahinje, nije prepuno dece koja posebno vole ovo mesto. Mnogi su tu prohodali, mnogi upoznali prijatelje, mnogi dolaze i sada sa svojim porodicama, pričaju monahinje koje sa budnom pažnjom i blagim smehom prate dečicu. Iako manastirske komplekse često karakteriše tišina, ovde dečji smeh i graja nisu retkost.

U svetinji je uoči velikih praznika posebno živo. Vernici dolaze po savet, na službu, da se pomole i ponude pomoć monahinjama.

Manastir se nalazi iznad sela Gornje Žapsko. Iako nije daleko od Vranja, za vožnju do svetinje potrebno je malo više vremena nego što bi se očekivalo, jer do manastira vodi uzak asfaltni put. Ipak, čak i naši vozači su puni razumevanja, jer ovaj put vodi samo na jedno mesto, pa su zaustavljanja zbog propuštanja vozila iz suprotnog pravca postala neka vrsta uobičajenog "rituala".

Foto: J.S.

O prošlosti manastira i njegovim ktitorima malo se zna. Prvi pisani izvori potiču iz vremena oslobođenja Vranja od Turaka, 1878. godine, prema kojima je manastirska crkva, na temeljima stare srednjovekovne, obnovljena u vreme kneza Miloša Obrenovića, mitropolita Petra Jovanovića i episkopa niškog Grigorija, 1843. godine.

Manastir je do oslobođenja od Turske 1912. godine imao značajnu stratešku i misionarsku ulogu. Početkom 20. veka, u njemu se nalazila Versko-učiteljska škola.

Foto: J.S.

Tridesetih godina 20. veka u ovoj svetinji utočište je našao belogardejski kapetan Nikolaj Sofronjicki, koji se desetak godina brižno starao o manastiru. Tokom Drugom svetskog rata manastirski konak je zapaljen od strane Bugara i tom prilikom uništena je kompletna manastirska arhiva. Po završetku rata, Nikolaj se vraća u Rusiju, a nekada veliko manastirsko imanje znatno je umanjeno 1948. godine.

Pedesetih godina manastir je potpuno zapusteo, do 1994. godine nema žitelja, već brigu o njemu vode lokalni sveštenici.

Foto: J.S.

Po dolasku episkopa Pahomija na čelo Eparhije vranjske, avgusta 1992. godine, kao i nekadašnjeg igumana hilandarskog, blaženopočivšeg arhimandrita Pajsija, a dobrom voljom lokalnog sveštenstva i vernika, mnogih preduzeća i pojedinaca, započeta obnova manastira Svetog Stefana aktivno je nastavljena.

Foto J. Stojković

Početkom 1994. godine, ovde se naseljava mlado sestrinstvo, pod duhovnim rukovodstvom arhimandrita Pajsija. Danas se sestrinstvo bavi ikonopisom, prevođenjem i izdavanjem dela starca Pajsija Svetogorca, spravljanjem preparata od lekovitog bilja, stolarijom i duborezom. U manastiru se neguje i tradicija vizantijskog pojanja.

Sadašnja crkva je jednobrodna, dograđena 1992. godine. Zvonik je zbog dotrajalosti zamenjen novim, a staro zvono je sačuvano. Vremenom, uglavnom zahvaljujući monahinjama manastir postaje jedno od omiljenih svetilišta u kome se okupljaju građani Vranja, ali i stanovnici ostalih opština Pčinjskog okruga.

Foto J. Stojković

Veze sa Popovićima

U ISTORIJI manastira Svetog Stefana bilo je dosta poznatih ličnosti poput prepodobnog Justina Ćelijskog i Vranjskog. Sveštenička porodica Popović doselila se u Gornje Žapsko početkom 19 veka. Jerej Aleksa, deda prepodobnog Justina, služio je kao seoski paroh u manastiru Svetog Stefana, a njegov otac Spiridon pohađao je Versko-učiteljsku školu.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije