VATROM GONILI ZLE SILE: Arhitekta Hristivoje Pavlović u novoj knjizi bavi se rekonstrukcijom kuća sa Lepenskog vira

S POČETKOM leta kad pukne zora nad Lepenskiom virom, na dugodnevicu 21. juna, u dnu severne padine Treskavca, kresne kao varnica u šest sati i šest minuta, prvi jutarnji zrak. Previje preko Dunava i strelovito, kao precizan zrak lasera, ubode tačno u jednu tačku na zidu uzvodnog dela muzeja.

Umetničko viđenje etnologa Pauna Durlića, foto privatna arhiva

Pre osam hiljada godina prvi jutarnji zrak je na isti način pogađao na uzvodi deo praistorijskog naselja. Na pitanje da li se ta pojava dešavala u isto vreme (pre osam milenijuma), odgovor je: da, u isti delić sekunde kada Sunce zastane u svom prividnom godišnjem kretanju i dosegne najseverniju, gledano s pozicije naselja, najuzvodiju poziciju. Tačno u trenutku kada Zemlja završi prethodni i započne novi krug oko Sunca, čije trajanje zovemo godina ili leto.

Arhitekta Hristivoje Pavlović, ovako u novoj knjizi, koja uskoro izlazi iz štampe, opisuje deo fenomena koji u zoru, svakog 21. juna, može da se posmatra sa jednog prostora u muzeju našeg slavnog mezolitskog lokaliteta. Reč je o jedinstvenom prirodnom fenomenu, kakav ne postoji nigde više na svetu, takozvanom dvostrukom izlasku Sunca. Jer, čim se taj prvi zrak pojavi, Sunce potom nestane, i nakon nekoliko minuta izgreje u punom sjaju na zaravnjenom vrhu, kao na nekoj piramidi. O ovoj pojavi, pre nekoliko godina je upravo pisao Pavlović, koji je sa Aleksandrom Bajić, predsednicom Društva za arheoastronomska i etnoastronomska istraživanja "Vlašići", objavio i knjigu "Sunce Lepenskog vira".

Upravo su prema ta dva izlaska Sunca, stanovnici tada najrazvijenije evropske civilizacije merili vreme, odnosno pratili godišnji kalendar, tvrdi za "Novosti" Pavlović. Za njih je letnja dugodnevica zato bila poseban dan, jer je bio početak novog ciklusa.

- Po svemu sudeći, za civilizaciju oblutka, novo leto (u svakom smislu) je počinjalo bleskom varnice u šiljatom urezu, kao prirodom obrazovani kameni nišan između jedne kupasto šiljaste stene i severne padine planine Treskavac - piše sagovornik u delu "Lepenski vir. Da li tako ako svi kažu da je tako." - Kako kaže pesnik "kada sine hitrom zračicom".

Kao arhitekta, Pavlović se najviše u novom delu bavi rekonstrukcijom kuća u kojima su živeli ljudi koji su stvorili prve monumentalne skulpture na svetu, posebno pozicijom koju je u njima imalo ognjište. Za razliku od većine prethodih tumačenja, gde je jedan deo u unutrašnjosti, bio tumačen kao mesto na kome su se grejali, naš sagovornik, zbog malih dimenzija smatra da je služio samo čuvanju plamena, kao zapretište. Pavlović, međuti, tvrdi da je ognjište bilo van kuće, na njenom ulazu.

- I danas postoje verovanja da vatra čuva od anđama i ala, svih zala, otuda na ulazu u kuću - govori arhitekta, koji u knjizi analizira čak 30 različitih rekonstrukcija lepenskih kuća, do prvih, nastalih još tokom iskopavanja, pa do onih koje je na svoj način tumačio čuveni arhitekta Peđa Ristić, do iznošenja sopstvenog viđenja. - Drugo, kuće su bile male, kretale su se od pet do 41 kvadrata, da bi u njima gorela vatra.

Jedna od demarkacija, koju takođe novim tekstovima Pavlović želi da podvuče je razlika koja postoji između kulture Lepenskog vira i samog naselja Lepenski vir, o čemu u knjizi ističe:

- I kultura Lepenski vir i naselje Lepenski vir trajali su nepojmljivo dugo, po neverovatnih 4.000 godina. Kultura od 10.000 pa do 6.000 godina pre n. e. kada se završava srednje kameno doba - mezolit, i započinje naredni kulturološki period neolit, ili novo/mlađe kameno doba. Od trenutka kada su prvi stanovnici odabrali istureni plaz, i na njemu, pored uskovitlanog vira, i tačno naspram čudnovate planine na suprotnoj obali osnovali naselje, negde oko 9.500 godina pre n. e.položaj nije promenjen. Naselje je opstalo na istom mestu nakon što se završilo srednje kameno doba (mezolit) još čitavih 500 godina.

Nije napuštano, objašnjava Pavlović, jer su i iz tog perioda pronađeni najsvetiji versko-ritualni predmeti i instrumenti, skulpture, alat...

- Nije razoreno, nije predmet neprijateljskog napada, jer nema tragova nasilja i napada, pa ni odbrane. Datovanjem organskih ostataka i skeleta stanovnika, takođe i na osnovu izostanka osteoloških ostataka, ustanovljeno je blizu 200 generacija i zamiranje naselja negde 5.500 godina pre n. e. - zaključuje sagovornik. 

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije