Skenderbegovom ulicom

TO naše "poklanjanje" Skenderbega Albaniji, poprimilo je, prosto neverovatne razmere... prilikom izrade cip zapisa u Narodnoj biblioteci, za knjige o Skenderbegu, kao jedna od kataloških odrednica stoji "albanski knez".

Danilo Jokanović, Foto M. Zavišić

ili o knjizi koju je prekrila prašina 

zaborava i čijih se jedva nekoliko primeraka

sačuvalo i doprlo do naših dana

BEOGRAD, na Dorćolu, ima Skenderbegovu ulicu. Ali malo Beograđana zna gde se ona nalazi, a još manje zna ko je bio Skenderbeg i da je njegovo ime Đurađ Kastriotić i da je iz stare srpske plemićke porodice. Da su, njegov otac Ivan i najstariji brat Repoš, kao monasi, sahranjeni u Hilandaru...

Njegova junačka dela u borbi sa Turcima pronela su, tada, sredinom 15. veka, Evropom njegovu slavu. I mi smo se nekad dičili njime. I Njegoš ga je opevao. Ali ni do dan danas mu ne podigosmo, makar u Beogradu - spomenik...

Krajem devetnaestog veka Nikola Vulić, veliki naučnik, profesor na Beogradskom univerzitetu i potonji akademik, jedini je koji mu je, ipak, podigao, nerukotvorni spomenik. Napisao je izvanrednu studiju o životu, poreklu i junačkim delima Đurađa Kastriotića Skenderbega. Koja i nosi naslov po njegovom imenu: - Đurađ Kastriotić Skenderbeg.

Ta davno objavljena i skoro zaboravljena knjiga još uvek je jedini spomenik koji smo podigli tom, za svoje vreme, velikom i značajnom pregaocu i junaku.

Iz nje saznajemo da je Skenderbeg živeo u 15. veku. Rodio se najverovatnije 1403. godine u selu Sinja na levoj obali Drima, u staroj srpskoj plemićkoj porodici Kastriotić i živeo do 1468. Ta vlastelinska srpska porodica je, do njegovog rođenja, u vlasti držala samo nekoliko sela u dolini reke Maće.

Njegov prađed je bio "Branilo, od srpskoga porekla, upravitelj Kanine 1368. god". Đed mu se zvao Pavle (imao je svega dva sela kao svoje posede) i imao je tri sina: Konstantina, Aleksu i Ivana, oca Skenderbegovog. Ivan je kao svoje posede imao celu Maću. A Skenderbeg je "bio gospodar od Dibre, Maće, Kroje do mora, Deberine t.j. Randezije i zemlje Gvonima".

Njegov stari biograf Barlecije veli, da je "ne samo oko sela Sinje, no i svom levom obalom Drina... imao velikog utecaja na stanovnike Gornje Dibre, koji srpski govore" odn. koji su u Skenderbegovo vreme govorili srpski.

Žena Ivanova, majka Skenderbegova, zvala se Vojisava. U jednom od izvora koje koristi Vulić, Fatti illustri, stoji: "ona beše kći gospodara srpskoga od Pologa" (oblast u Makedoniji koja se i danas tako zove). Despot Musaki za nju veli da je od "Tribalda" - u to vreme ime "Tribali" značilo je isto što i ime Srbi.

Braća Skenderbegova su se zvala: Repoš, Staniša i Konstantin, a sestre: Mara, Jela, Angelina i Mamica. "Tako barem tvrde i Hopfove svedodžbe i svi stari biografi Skenderbegovi".

Dok su se u različitim okolnostima, s jedne strane Srbi "dobrovoljno" arbanašili, u drugim slučajevima Arbanasi su, najčešće ugledne Srbe koji su živeli na tlu Arbanije, proglašavali za svoje. Najupečatljiviji primer za takvu otimačinu je sam Skenderbeg.

I pored svih ovih istorijskih činjenica, iznetih u Vulićevoj knjizi, sa kojima se uglavnom istoričari, izuzimajući najveći deo albanskih, slažu, Skenderbeg je, nekako u isto vreme kada se pojavila Vulićeva knjiga, postao nacionalni heroj svih Albanaca koji su se do tada u znatnom broju bili već raširili po srpskim zemljama. Među njima se, do danas, o njemu pišu tomovi i tomovi, uglavnom krivotvorenih knjiga i podiže mu se na desetine spomenika širom Albanije, Kosova, Metohije, Crne Gore, Makedonije, čak i u Italiji na trgu Albanija u Rimu. U Ostrosu, pored Skadarskog jezera, gde su ostaci crkve kneza Vladimira Prečista krainska, ispred osnovne škole, nalazi se njegova bista i ko zna gde još, do najnovijeg spomenika koji se gradi u Ulcinju.

Da li se samo to albansko svojatanje kod nas odrazilo tako da ga se mi, u našim enciklopedijama i leksikonima - odričemo ili je nešto drugo po sredi.

U Maloj enciklopediji Prosvete, četvrto izdanje, 1986. godine za Skenderbega piše da je: "albanski knez, vođa albanskog naroda protiv Turske i Venecije u borbi za nezavisnost..."

To naše "poklanjanje" Skenderbega Albaniji, poprimilo je, prosto neverovatne razmere, ide čak dotle da, danas, prilikom izrade cip zapisa u Narodnoj biblioteci Srbije, za knjige o Skenderbegu, kao jedna od kataloških odrednica, službeno je prihvaćeno, da stoji, odn. piše, "albanski knez".

Gledano sa ovolike distance, od izlaska prvog izdanja do danas, Vulićeva knjiga kao da je držana u senci našeg nemara i nezainteresovanosti za sopstvenu istoriju. Pa ne samo da nikada nije objavljena, odnosno obnovljena, jer je u našim bibliotekama nema - mi smo našli samo nekoliko primerka. Jedan, poispadalih listova, u biblioteci Akademije nauka i drugi u fondu starih knjiga Biblioteke grada Beograda, znatno oštećen i bez nekih stranica. Po dva primekra u Narodnoj biblioteci i Matici srpskoj i po jedan u Univerzitetskoj i biblioteci u Čačku... Nema je ni u bibliografskim jedinicama knjiga o Skenderbegu do kojih smo dolazili, pa čak ni u literaturi koju o njemu navodi Vikipedija na srpskom jeziku.

Pišući ovu istorijsku raspravu, Nikola Vulić je pred sobom imao oko 150 dela koja su do tog vremena, bila objavljena o Skenderbegu i na većinu se kritički osvrnuo uzimajući za svoj rad, kao valjane, samo podatke iz jednog nevelikog broja njih.

Upoređujući mišljenja drugih pisaca i kombinujući ih sa dokumentima o predmetu svoga istraživanja, koja su do njegovog vremena već bila u znatnom broju pronađena, pa čak i publikovana, on gradi izvanrednu priču o svom junaku, počev od istorije njegovih predaka, pa sve do Skenderbegove smrti. Daje nepobitne podatke o porodici Kastriotić, precizno dokazujući da je to stara srpska plemićka porodica.

Može se reći da je drugi deo knjige, koji počinje bekstvom iz turske vojske i povratkom u zavičaj, svojevrsna romansirana hronika burnih događaja i slavnih bitaka koje je vodio ne samo protiv osmanlija. Ne propuštajući da sve te događaje potkrepi istorijskim dokumentima i pouzdanim zapisima koje su ostavljali savremenici i, u nekim slučajevima, čak sudionici događaja o kojima piše.

Ova dragocena knjiga za srpsku istoriju, objavljena 1892. po prvi put je, posle skoro vek i po, od pre koju godinu, ponovo pred nama (izdavač "Gramatik", 2023), ali na žalost u vrlo malom broju primeraka i njeno pojavljivanje iz mraka pretprošlog veka prošlo je potpuno nezapaženo - bez i jednog objavljenog teksta ili vesti o njoj.

Preporučujemo

Dodatak Kultura

0 4

ŽIVOT BEZ OGRADA: Enigmatični crtež i fotografije koje je sačuvao Robert Tomas Goselin, muž Milene Pavlović Barili

23. 04. 2025. u 06:45

Dodatak Kultura

0 9

TANKOSIĆ ZA USKRŠNjIM STOLOM: Pronađena najranija poznata fotografija čuvenog srpskog vojvode

23. 04. 2025. u 06:00

Dodatak Kultura

0 0

ODLAZAK DAVIDA: Preminuo pisac, esejista i scenarista

16. 04. 2025. u 06:15

Srbija

0 0

PROMOCIJA NOVE KNjIGE DR JASMINE AHMETAGIĆ: Terra incognita u biblioteci u Smederevskoj Palanci

09. 04. 2025. u 10:42

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije