TITOVA TAJNA DIPLOMATIJA SA SVETOM STOLICOM: Reakcije na uspostavljanje odnosa između Jugoslavije i Katoličke crkve

U BEOGRADU je 25. juna 1966. potpisan protokol o razgovorima koji su vođeni između predstavnika Vlade SFRJ i predstavnika Svete stolice.

Agostino Kasaroli i Milutin Morača potpisuju protokol 25. juna 1966. godine, Foto EPA, Profimedija, Arhiv Jugoslavije, Muzej Jugoslavije, Katolički tjednik, Glas Koncila, Arhiv Zagrebačke biskupije, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“ i Vikipedija...

U ime Vatikana ovaj dokument je potpisao monsinjor Agostino Kasaroli, pomoćnik državnog sekretara, a u ime Jugoslavije Milutin Morača, član Saveznog izvršnog veća.

Reakcije na potpisivanje sporazuma o sređivanju odnosa između SFRJ i Katoličke crkve bile su različite. U rimskoj Kuriji vladalo je raspoloženje da su parafom na protokol stvorene pretpostavke za postupno rešenje onih pitanja koja su ostala otvorena u crkveno-državnim odnosima u Jugoslaviji. Biskupi u Hrvatskoj i BiH nisu se javno izjašnjavali, dok su protokol slovenački biskupi i nadbiskup beogradski Bukatko javno podržali.

Čelnik Katoličke crkve u Hrvatskoj kardinal Franjo Šeper je u razgovoru s novoimenovanim izaslanikom jugoslavenske vlade pri Sv. stolici Vjekoslavom  Cvrljom, 13. sptembra 1966. rekao da je među biskupima bilo protivnika potpisivanja protokola i da su oni nameravali da javno objave protestno pismo, ali da su odustali posle poruke pape Jovana VI. Najogorčeniji protivnici sporazuma su bili hrvatski sveštenici koji će, u avgustu te godine, doneti „deklaraciju“ u kojoj, s ciljem “točnog obavještavanja svjetske javnosti”, navode da je „u Jugoslaviji Partija iznad Ustava, te da u skladu sa svojom ideologijom otvoreno ide na uništavanje vjere“.

JUGOSLOVENSKA strana je u sredstvima javnog informisanja sporazum prikazala kao svoju pobedu u   politici koju vodi prema Katoličkoj crkvi. Državni sekretarijat za spoljne poslove, na čijem je čelu bio Marko Nikezić, zaključio da je Jugoslavija, u celom posleratnom periodu, potpisivanjem ovog dokumenta, dobila najpozitivni publicitet u zapadnim medijima. Srpska pravoslavna crkva je u protokolu videla novi konkordat, odnosno davanje posebnih povlastica Katoličkoj crkvi u odnosu na druge vjerske zajednice. Da bi ublažila nezadovoljstvo Srpske crkve, država je preko saveznih i republičkih organa odlučila  da joj „ubrizga“ finansijsku pomoć i omogući još neku povlasticu.  Na protokolski paraf reagovala je srpska politička emigracija, koja je povezivala ovaj čin s Titovim obračunom s Rankovićem na Brionima, koji je samo nekoliko nedelja kasnije smenjen jer se protivio sporazumu.

Josip Broz je 1. novembra primio Vjekoslava Cvrlju, izaslanika u Vatikanu. Posebno se interesovao kako su biskupi iz Hrvatske primili protokol. Na opasku Cvrlje da je većina bila protiv sporazuma, neprikosnoveni vođa Jugoslavije je primetio da je papa progresivniji od domaćih biskupa i da bi na toj činjenici trebalo izgrađivati državnu politiku prema Crkvi. U domen Titove znatiželje bio je izaslanik Svete stolice u Beogradu monsinjor Marijo Kagna, bio je zabrinut u kojoj će se meri ovaj predstavnik Vatikana mešati u  unutrašnje poslove Jugoslavije. Donekle ga je primirila Cvrljina informacija da je on Italijan i da će verovatno na njega delovati povoljan razvoj odnosa između Italije i naše zemlje.

* * * * * * * * * * * * * * *

Papa Vojtila "cinkari" Broza o njegovim dolascima u Vatikan

KADA JE REČ o Josipu Brozu Titu i broju njegovih poseta Vatikanu postoje mnoge protivrečnosti. U dostupnoj arhivskoj građi vezanoj za diplomatske odnose između Jugoslavije i Svete stolice od 1946. do 1978. godine, postoji podatak  o samo jednoj njegovoj poseti Svetoj stolici , kada je 1971. godine posetio Papu Pavla VI.

Istoriografija, međutim, ima neke svoje limite, objektivne ili subjektivne prirode, u rekonstrukciji prošlosti. Pojedini relevantni događaji nažalost često bivaju sklonjeni u tamu prašnjavih arhiva i osuđeni na „nepostojanje». Ponekad „gospodin slučaj“, sticajem nekih okolnosti, otvori vrata spoznaji zamračenih delova istorije. Tako je,  2003. godine,  prilikom posete delegacije Svetog sinoda SPC Vatikanu, koju su činili Amfilohije Radović, mitropolit crnogorsko-primorski, Irinej Bulović, episkop bački,  jerej Vladan Perišić, dekan Bogoslovskog fakulteta, arhimandrit Andrej Ćilerdžić. Po dolasku u Rim  njima se pridružio i Darko Tanasković, ondašnji ambasador SR Jugoslavije pri Svetoj stolici. Protokol je nalagao da predstavnike Srpske paravoslavne crkve u privatnu audijenciju primi, tada već u dobrim godinama, papa Jovan Pavle Drugi.

U toku razgovora uspostaljena je srdačna atmosfera i u jednom trenutku opuštenosti prvak Katoličke crkve pozvao je svoje goste da mu se sutradan pridruže na skromnom ručku.
PUBLICISTA i dugogodišnji glavni urednik Drugog programa Radio Beograda  Miloš Jeftić u knjizi «Autonomija mišljenja - novi razgovori sa Darkom Tanaskovićem» zabeležio je svedočenje našeg ambasadora u rimskoj Kuriji, šta se događalo na tom ručku.

- Odjeci s tog «skromnog obeda» bili su više nego pozitivni i ukazivali su na to da je između domaćina i gostiju uspostavljen prisan odnos duhovne vedrine i slovenske razgaljenosti. Čak se i zapevalo. Papa je sa zanimanjem prelistao publikaciju «Raspeto Kosovo», a naši arhijereji su ga podrobno obavestili o teškom položaju pravoslavnih hrišćana u južnoj srpskoj pokrajini, kolevci srpske duhovnosti i državnosti. Čini mi se da je neko rekao da se Jovan Pavle II raspitivao za smisao silaženja imena Jugoslavije s istorijske pozornice, kao i za uspomenu na Josipa Broza Tita, za koga je pripomenuto da je više puta (!) posetio Svetu stolicu. Ne treba se čuditi tome što je pitao za Tita. Između njih dvojice ima mnogo upadljive sličnosti. Samo, papa toga dana u gostima na ručku po svoj prilici nije mogao naići na sagovornike baš preterano raspoložene za ovu temu.

Foto EPA, Profimedija, Arhiv Jugoslavije, Muzej Jugoslavije, Katolički tjednik, Glas Koncila, Arhiv Zagrebačke biskupije, Dokumentacija „Novosti“ i „Borbe“ i Vikipedija...

Posebno toplo i sa velikim uvažavanjem govorio je o patrijarhu Pavlu i podigao čašu u njegovo zdravlje, sa molbom da mu članovi delegacije prenesu bratske pozdrave. Sve u svemu, bio je to, kako izgleda, jedan od onih preretkih trenutaka kada Proviđenje naloži da se otvore i najzatvorenija vrata i u blesku naročitog ozarenja uzajamno ljudski i hrišćanski prepoznaju tragično razdvojeni, zlomišljenjem, zločinjenjem i istorijskom sudbinom u umu i u srcu udaljeni».

PROFESORKA Smilja Avramov je godinama „kopala“ po arhivima u Rimu, odnosno Vatikanu, Berlinu, Vašingtonu i došla je do originalnih dokumenata kojima se potvrđuje dosad nepoznat Brozov boravak u Vatikanu, avgusta 1944. godine. U knjizi  „Genocid u Jugoslaviji“, profesorka Avramov je objavila  faksimil dokumenta kojim se dokazuje da je Tito prvi put bio u Rimu 9. avgusta 1944. godine. To se vidi iz dopisa koji ambasada Italije pri Svetoj stolici šalje Ministarstvu inostranih poslova u Rimu. A u tom dopisu, notiranom 11. avgusta 1944. a pod naslovom „Poseta maršala Tita Crkvi Svetog Petra“, kaže se doslovno: - U vezi s vešću koja se pojavila u štampi o poseti jugoslovenskih funkcionera Katedrali Svetog Petra, obaveštavamo vas da je u Vatikanu potvrđeno da je 9. ovog meseca maršal Tito sa svojom pratnjom posetio crkvu Svetog Petra, prirodno, inkognito.“

Inače, pre pojave ovog dokumenta u  knjizi Smilje Avramov u istoriografskoj literaturi je isključivo pisano o jednom Titovom boravku u Rimu, i to 12. avgusta 1944, kada se u Napulju sastao sa predsednikom engleske vlade Vinstonom Čerčilom. I Vladimir Dedijer u „Novim prilozima  za biografiju Josipa Broza Tita“ izričito tvrdi da je Tito tog 12. avgusta 1944. bio prvi put u Rimu.

Dakle, Josip Broz je 9. avgusta zaista bio u Vatikanu, što su uostalom objavile i italijanske novine. Smilja Avramov je na osnovu spomenute depeše izvukla sledići zaključak: ... Drugo, što je još značajnije, Josip Broz je u najvećoj tajnosti, kao što se može zaključiti iz faksimila priloženog dokumenta, 9. avgusta 1944. posetio Vatikan, i sa papom Pijom XII vodio razgovore o kojima nikada nije referisao u Jugoslaviji, ni po državnoj, ni po partijskoj liniji.

Preporučujemo

Društvo

0 10

KOMINTERNA I SVA NjENA JUGOSLOVENSKA ''DECA'': Dalekosežne posledice naconalnog pitanja komunističke internacionale

05. 03. 2025. u 11:32

Društvo

0 2

UKIDANjE ROPSTVA U SRBIJI I ZNAK NEZAVISNOSTI ZEMLjE: Istorijski značaj donošenja Sretenjskog ustava 1835. godine

25. 02. 2025. u 07:00

Društvo

0 0

LORD KARINGTON IGNORIŠE ČANKA: Obnova koncepta za konkurentsku državu na tlu Srbije

17. 02. 2025. u 12:00

Društvo

0 0

PLAĆENICI U SLUŽBI UGARSKE I ZAGREBA: Kratka hronologija stvaranja antisrbijanskog raspoloženja u Vojvodini

17. 02. 2025. u 11:00

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije