FELJTON - MASOVNO NASELJAVANJE HRVATA U VOJVODINI

PARTIJA se u Vojvodini odrekla svog osnovnog kriterijuma, da je osnova za razgraničenje prostor delovanja KP Jugoslavije i uvela dodatne, među kojima je najvažniji bio nacionalni sastav stanovništva.

Foto "Vikipedija"

Vojvođanski aktivisti su se tada rastrčali, prebrojavali su narod, ali su imali muku. Okupacija je promenila predratnu sliku, pa je popis stanovništva iz 1931. godine prizivan u pomoć. Najbrži je bio Okružni partijski komitet za Srem. Predstavljena je nacionalno-statistička slika tri sreza oko kojih su sporovi i izbili - Vinkovaca, Vukovara i Šida.

Srez vinkovački imao je najviše Hrvata - oko 42. 000, Nemaca - 6.000 i Srba - 4.166. Na tom području bilo je proganjanja srpskog življa i doseljavanja Hrvata, ali se to statistički nije stiglo obraditi.

Vukovarski srez brojao je oko - 48.000 i u njemu najbrojniji su bili Srbi sa više od - 23.000; na drugom mestu bili su Hrvati - 16.200. U samom gradu Vukovaru bilo je Hrvata - 5.446, a Srba - 2.051. Predratna slika je tu izmenjena: doseljeno je bilo oko 1.000 Hrvata, a isto toliko ubijeno Srba. A u blizini grada, u tri takozvane pustare živelo je 1.000 Srba i svi su bili proterani 1941. godine, a na njihove posede su doseljeni Hrvati.

U ŠIDSKOM srezu, u kome je bilo registrovano oko 35.000 stanovnika, Srbi su predstavljali nešto više od polovine - bilo ih je 17.869, a Hrvata - 13.008 (ostatak stanovništva činile su manjine). Ovde je bio vrlo važan i sledeći podatak: u ovom srezu ubijeno je više od 4.000 Srba i 200 ostalih, među kojima je bilo i Hrvata.

Dok Vojvođani prebrojavaju preživele i pobijene, diče se i svojim ratnim sremačkim zaslugama; aktivni su i Hrvati. Svoju brojnost i "povjesno pravo" pojačavaju privlačenjem drugova komunista. Tada moćni Andrija Hebrang (1899-1949) šalje misionare u Sremsku Mitrovicu da tamošnje ubede da se partijski vežu za CK Hrvatske. Vojvodina je uzavrela.

KOSANOVIĆEVO ministarstvo pratilo je šta se sve zbiva u pokrajini. Jednu opširniju analizu dostavio je i najvišim partijskim i državnim organima. Tu se moglo pročitati i ovo:

- Hrvatska teza naglo napreduje. Krajevi Hrvatske i Slavonije gde su se vodile borbe, Sremski front, opustošile su. Kako je i Vojvodina ostala delimično pusta, u krajevima gde su živeli Nemci, tu se sada, tendenciozno, ubacuju čitave mase Hrvata. Na područja srezova - somborskog, palanačkog, kulskog, apatinskog, novosadskog, naseljeno je, od 1. novembra 1944. godine do maja 1945. godine oko 30.000 Hrvata; oko 3.000 u Staru Pazovu i Inđiju; nije rečeno - ko ih je naseljavao?

- Manjine u Vojvodini dobijaju značajne privilegije, a ovo se naročito odnosi na Mađare koji sami šire glasove, da će Bačka i Banat doći opet pod Mađarsku...;

- O pokretnoj imovini Nemaca ne vodi se nikakva racionalna ekonomija ni briga. Imovina se raznosi koje kuda, kao privatna. Grabi se iz okoline, ali i Beograda. Tako je Branko Čubrilović dobio tri sobe nameštaja;

- Haos u "Matici srpskoj"... Književnik Kiselički napao je Nikolu Milutinovića, Kostu Milutinovića i Radivoja Disalovića, kao saradnike okupatora, pa je Kiselički tražio i da im se sudi. Na sastanku u Matici oni su uspeli da se odbrane, ali ih je preuzela "Slobodna Vojvodina". Usledila je sramna kampanja, a redakcija je odbijala da objavi njihova reagovanja. Kampanja dobija sve više maha...Toliko od Kosanovića.

STRAH da se situacija u Vojvodini ne otme kontroli, podstakla je Broza i drugove da se preduzmu i odgovarajuće mere. Kako je ceo problem bio istovremeno i teško i brzo rešiv, pribegnuto je isprobanoj varijanti - formirana je bila Komisija sa zadatkom da obiđe teren i da, na kraju, predloži razgraničenje između Hrvatske i Vojvodine, odnosno Srbije.

Kad postane gusto, zna se, tu je Đilas! Politbiro partije je predložio, a Predsedništvo AVNOJ se saglasilo, da se formira zajednička Komisija, koja će obići krajeve koje je trebalo razgraničiti i predložiti rešenje. Složili su se i oko sastava Komisije u koju su ušli: Milovan Đilas, Vicko Krstulović, Milentije Popović, Jovan Veselinov-Žarko i Jerko Zlatarić. Bez pogovora je prihvaćen i Đilas kao njen predsednik.

Da Komisija na terenu ne bi bila ignorisana, da ih ne pitaju - šta vi tražite ovde - AVNOJ je izdao posebno punomoćje na Đilasovo ime.

U Komisiji vidimo Popovića, koji je obavljao funkciju ministra Unutrašnjih poslova Srbije. Ni on se nije oglašavao, republika je sve prepustila kadrovima iz pokrajine.

Đido je, sa svojima, obišao gradove, ali i oranice, salaše i sela. Šta su sve videli i čuli, a šta zapisali? Prvo su predstavili nacionalnu sliku pokrajine:

U pokrajini je tada živelo: 170.000 Hrvata, 495,000 Mađara, 359.000 Nemaca, 100.000 ostalih manjina i 666.000 Srba. U Banatu je živelo - 11.000 Hrvata i 264.000 Srba; u Bačkoj - 92.000 Hrvata i 188.000 Srba, u Baranji - 11.000 Hrvata i 10.000 Srba i u Sremu - 52.000 Hrvata i 195.000 Srba.

A onda su predložili i liniju razgraničenja, obrazlažući je:

Privremena granica između Vojvodine i Hrvatske treba da ide: od mađarske granice rekom Dunav do međe između sela: Bačko Novo Selo i Bukin...

Srez Subotica je bio naseljen Hrvatima. Srez Sombor ima relativnu većinu Srba i to raspoređenu tako - da Srbi imaju većinu u gradu, a Hrvati u selima. U apatinskom srezu dominiraju Mađari, a od slovenskih naroda najbrojniji su Hrvati. U srezu Odžaci opet su bili najbrojniji Mađari, a od slovenskog življa Srbi.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije