SRETENJSKI USTAV I NA KLIK: Narodni muzej šumadije digitalizovao originalni tekst akta iz 1835.

POVODOM obeležavanja 190 godina od donošenja prvog srpskog ustava 15. februra 1835. godine u Kragujevcu, tim stručnjaka Narodnog muzeja Šumadije uradio je digitalizaciju originalnog teksta Sretenjskog ustava. Time je široj javnosti omogućen uvid u ovaj dokument koji predstavlja srpsko istorijsko i kulturno nasleđe od izuzetnog značaja. Ustav Knjaževstva Srbije, inspirisan liberalnim idejama tog doba, često je opisivan kao "francuski žbun usred turske šume".

Foto Narodni muzej Srbije

Svojim odredbama naglašavao je ljudska prava i slobode, uključujući slobodu govora i okupljanja. Pisao ga je, po nalogu kneza Miloša, Dimitrije Davidović, učeni Srbin i upravitelj knjaževske kancelarije. Usvojila ga je Sretenjska narodna skupština koja je održana u porti Pridvorne crkve u Kragujevcu. Ostalo je zabeleženo da je za nju "vladalo veliko interesovanje, jer je bila obećana godinu dana ranije, s najavom da će se na njoj rešavati pitanje unutrašnjeg uređenja zemlje prema odredbama Hatišerifa", kao i da joj je "prisustvovalo 2.400 zvaničnih predstavnika i mnogo znatiželjnog naroda". 

Sretenjska skupština je zasedala tri dana. Prvog se slušala kneževa prestona beseda, koju je pročitao Dimtrije Davidović, drugog je pročitan tekst Ustava i Ukaz o osnivanju Državnog saveta. Skupština je jednoglasno usvojila Ustav i na njemu su zakletvu položili knez i poslanici ispod nove zastave sa grbom Srbije. Trećeg dana predati su pokloni knezu, a kraj zasedanja proslavljen je umetničkim programom koji je organizovao Joakim Vujić, osnivač pozorišta u Srbiji. Ustav je tada štampan u 10.000 primeraka u Knjažesko-srbskoj knjigopečatnji u Kragujevcu. Svaki od poslanika je dobio svoj primerak, a ostatak je razdeljen ustanovama u zemlji. Jedini originalni primerak rukom pisanog Sretenjskog ustava čuva se u Državnom arhivu Srbije, a sačuvano je i nekoliko primeraka originalnog štampanog izdanja. Jedan od njih nalazi se i Biblioteci Matice srpske.

- Digitalizaciju Sretenjskog ustava uradili smo na osnovu sačuvanih printova Sretenjskog ustava s namerom da istorijski dokument predstavimo u savremenom izdanju koje će omogućiti veću pristupačnost javnosti akta koji predstavlja srpsko istorijsko i kulturno nasleđe. Urađena su skeniranja svih 12 stranica Ustava, a uz pojedine delove teksta koji su slikoviti i opisni urađene su dodatne animacije. Kada se, na primer, u tekstu Ustava pominju istorijske ličnosti kao što su turski sultan, ruski imperator ili knez Miloš, pred čitaocem se pojavljuju njihovi animirani likovi, kao i kada se se opisuju grb i zastava Kneževine Srbije. Prezentacija sadrži i audio-verziju teksta Sretenjskog ustava, tako da je pristupačna i slepim i slabovidnim osobama. 

To ujedno omogućava i bolje razumevanje teksta pisanog slavenosrpskim jezikom, koji je bio u dominantnoj upotrebi krajem 18. i početkom 19. veka u obrazovanim slojevima srpske građanske klase, ali je danas teško razumljiv - priča za "Večernje novosti" Miloš Jurišić, viši kustos i konzervator Narodnog muzeja Šumadije i jedan od autora prezentacije. Narodni muzej Šumadije je u saradnji sa Ustanovom kulture "Koraci" pripremio i publikaciju "Sretenije Serbije 1835", takođe posvećenu proslavi 190 godina od donošenja Sretenjskog ustava, koja sadrži fototipski prikaz Sretenjskog ustava, kao i druge sadržaje. - U srpskoj istoriji umetnosti do sada nije zabeležen nijedan likovni prikaz Sretenjske skupštine. Ove godine ulje na platnu sa tim motivom, na zahtev Narodnog muzeja Šumadije, uradio je akademski slikar Prokopije Kostić i ta slika će biti deo stalne postavke u zgradi Stare skupštine u Kragujevcu, gde su se održavala skupštinska zasedanja u Kneževini Srbiji - kaže Jurišić.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije